Köpüklü şarap, şarabın ikinci kez fermantasyona tabi tutulması ve bu fermantasyon sırasında ortaya çıkan karbondioksit gazının şişenin içinde kalması yoluyla yapılan bir şarap türüdür. Oluşan bu karbondioksit, telle güçlendirilmiş mantar sayesinde basınca dayanıklı şişe içinde kalır. Şişe açıldığında gaz basınçla dışarı çıkar ve bu sırada köpük oluşur.
Şampanya bir köpüklü şaraptır ama her köpüklü şarap şampanya değildir. “Champagne” adı uluslararası anlaşmalarla korunmaktadır, sadece Fransa’nın Champagne bölgesinde özel koşullar altında üretilen köpüklü şaraplar bu ismi alırlar. Söz konusu bu anlaşmalar Amerika Birleşik Devletleri’ni kapsamamaktadır. Amerikalı üreticiler köpüklü şaraplarına Champagne adını vermeyi sürdürmektedirler. Ülkemizde de köpüklü şaraplara Şampanya denilmiş ve bu bir alışkanlık haline gelmiştir.
Şampanya nedir?
Şampanya yalnızca Fransa’da üretilir, şampanya metodu (méthode champenoise) ile köpüklü şarap ise her yerde üretilebilir. Şampanya üretiminde 3 tür üzüm kullanılır: Pinor Noir, Pinot Maunier ve Chardonnay. Üzümlerin ne oranda karıştırılacağı şampanya üreticisinin verdiği bir karardır, üretici farklı yıllardaki şaraplarını harmanlayarak baz şarabını (cuvée) hazırlar. Farklı ürünlerin lezzet farkı da üreticilerin kendine özgü oranlarda harman yapmasından kaynaklanır.
Üretim Yöntemleri
1- Geleneksel yöntem (méthode champenoise) ile üretilen şampanya zahmetli ve uzun bir sürecin sonucudur. Şarap hazırlanır, şişelerde yaklaşık dokuz hafta kadar ikinci bir mayalanma gerçekleşir. Üreticinin arzusuna göre şarap şişede birkaç yıl yıllandırılır.
2- Tank yöntemiyle üretilen köpüren şaraplarda fermantasyon hava almayacak şekilde, basınca dayanıklı tanklarda gerçekleşir. Oluşan CO2 gazının sızmasını engellemek için şaraplar basınçlı ortamlarda şişelenir. Bu yöntem özellikle Prosecco ve Asti üretiminde kullanılmaktadır.
3- Bir diğer yöntem aktarma yöntemidir (transfer method). Hazırlanan şarap daha kompleks bir yapı kazansın diye ikinci fermantasyon için şişelere alınır. Sonra şarap şişelerden büyük tanklara aktarılır ve arzu edilen süre kadar yıllandırılır.
4- Köpüklü şarap elde etmenin en ucuz ve hızlı yolu şarabın içine gazlı içeceklerde olduğu gibi CO2 gazı basmaktır. Bu tür içeceklerin etiketinde “carbonated” ifadesi bulunur.
Şampanyada Hasat Yılı
Şampanya her yıl üretilir, genelde birçok yılın üzümleri harmanlanarak yapılır ama iyi geçen bir hasat mevsiminin üzümlerinden üretilen şampanyalar da nadiren üretilir. Champagne bölgesinde mevsimsel değişim ve dolayısıyla üzüm kalitesi yıllara göre değişiklik göstermektedir. Hasadın iyi olduğu yıllarda üreticiler şampanya üretiminde o yılın üzümünü kullanırlar ve şişede o hasadın tarihi yazılır. Diğer yılların şaraplarının harmanlanmasıyla üretilen şampanyaların şişelerinde NV (non-vintage) harfleri bulunur. Bir şampanyada hasat yılının yazılabilmesi için üzümlerin %80’inin o yıla ait olması gerekir.
Şampanya Türleri
Bölgesel iklim koşulları nedeniyle şampanya üretiminde kullanılan üzümler olgunlaşmadan toplanır ve şıraya dönüştürülür. Şıradaki şeker miktarı mayanın yeteri kadar alkol üretmesi için yetersiz kaldığından, üretici kendi üretim tarzına göre şıraya şeker ilave eder. Şeker miktarı arttıkça şampanya tatlanır. Fermantasyon sürecinin sonunda ikinci bir fermantasyon için şarap şişelenmeden önce de bir miktar şeker ilavesi yapılır. Böylece şampanyanın sekten tatlıya doğru türleri oluşur.
Extra Brut: En sek şampanyadır, çok sık bulunan bir tür değildir.
Brut: En dengeli şeker oranına sahip ve en beğenilen şampanya türüdür.
Extra Dry: Sek ile orta sek şampanyalardır.
Sec: Orta sek ile orta tatlı şampanyalardır.
Demi Sec: Tatlı şampanyalardır.
Doux: Çok tatlı şampanyalardır.
Blanc de Noirs
Blanc de Noirs, siyah üzümlerden üretilen beyaz şaraplar için kullanılan, “siyahtan beyaz” ya da “siyahların beyazı” anlamına gelen Fransızca bir terimdir. Siyah üzümlerin etli bölümü beyazdır, siyah üzüm kabuğundan ayıklanarak sıkıldığında beyaz üzümlerden biraz daha sarı ama beyaz denebilecek bir üzüm suyu elde edilir. Bu şampanyanın üretiminde Pinot Noir ya da Pinot Meunier ya da bu ikisinin karışımı kullanılır. Kısaca şampanya renginin açık olmasının nedeni, renk veren üzüm kabuklarının kullanılmamasıdır
Blanc de Blancs
Blanc de Blancs, Chardonnay ya da Pinot Noir‘ın genetik bir mutasyonu olan Pinot Blanc üzümlerinden üretilen şampanyalar için kullanılan Fransızca bir terimdir. Bu terim bazen diğer köpüklü şarap üretimi yapan bölgelerde sadece Chardonnay üzümünden köpüklü şarap üretildiğini belirtmek için de kullanılır.
Rose Champagne
Pembe şampanya üretiminde pembe rengini elde etmek için üretici iki yöntem kullanır; ya ilk fermantasyon sırasında üzüm kabukları şıranın içinde bırakılır ya da şaraba biraz Pinot Noir katılır. Pembe şaraplar hem vintage hem de non-vintage olarak bulunabilir.
İspanyol Köpüklü Şarabı
1970’te Avrupa Birliği’nin Şampanya adının kullanılmasına ilişkin getirdiği sınırlama ile İspanyol Şampanyası yerine Cava ismi kullanılmaya başlandı. Bir şarabın Cava olarak isimlendirilebilmesi için belirli üzümlerden geleneksel yöntemlerle üretilmesi gerekir. Üreticilerin genelde”üç büyükler” denilen Macabeo, Xarel-Lo ve Parellada üzümlerini tercih etmelerine rağmen, Chardonnay ve Pinot Noir üzümlerine de izin verilmiştir.
İtalyan Köpüklü Şarapları
İtalya’da farklı köpüklü şaraplar üretilmektedir. En bilineni Prosecco’dur. Prosecco İtalya’nın kuzeydoğusundaki Veneto bölgesinde yetişen bir üzüm türüdür. Bu ünlü köpüklü şarap spumante (çok köpüklü) ve frizzante (az köpüklü) olmak üzere iki çeşittir. İtalya’nın diğer köpüklü şaraplarından biri de Muscat üzümünden üretilen Asti’dir. Moscato d’ Asti ise daha az köpüklü, daha tatlı ve daha az alkollüdür. Lambrusco adındaki İtalyan şarabı genelde pembe, yarı tatlı ve az köpüklü olarak bilinir.
Amerikan Köpüklü Şarapları
Champagne ismiyle ilgili sınırlamalar konusunda Amerika’nın durumundan söz etmiştik. Amerika’da şarap üretimi yapılan her yerde köpüklü şarap üretilebilmektedir. Kaliforniya ve New York en çok üretim yapılan eyaletlerdir.
Siz de fikrinizi belirtin